Wykończanie tkanin
Pożądane właściwości użytkowe i estetyczne tkanina uzyskuje dopiero podczas wykończania, na które składa się wiele procesów, jakim poddaje się tkaninę surową w celu jej ulepszenia i upiększenia. Czynności wykończania zależą od surowca, z którego jest wykonana tkanina, od jej przeznaczenia, mody itd. W procesie wykończania tkanin wyróżnia się:
• wykończanie wstępne (obróbka wstępna), którego celem jest usunięcie z powierzchni tkanin surowych resztek zanieczyszczeń włókna, zabrudzeń, kleju stosowanego do nasycania nitek osnowy podczas tkania, uzupełnianie brakujących nitek osnowy i wątku, cerowanie, obcinanie wystających nici, supłów itp. — czynności te wykonuje się w procesach przeglądania tkaniny, opalania, bielenia, prania, kar-bonizacji, warzenia;
• barwienie lub drukowanie tkanin, mające na celu trwałe połączenie włókienek tkaniny z barwnikami w całej masie tkaniny (barwienie) lub w określonych miejscach przez odciśnięcie kolorowych wzorów wykonanych na matrycach, szablonach lub wałkach drukarskich (drukowanie) — zastosowane barwniki należy dobrać ze względu na rodzaj barwionej tkaniny oraz warunki, w jakich będzie używana;
• wykończanie końcowe, którego celem jest nadanie tkaninie wymaganych właściwości użytkowych i estetycznych zgodnie z przeznaczeniem — następuje w wyniku nanoszenia apretur, maglowania, kalandrowania, prasowania, gładzenia, drapania, strzyżenia, szczotkowania, dekatyzacji, merceryzowania, krepowania, folowania itd.
■ Bardzo ważną operacją w obróbce wstępnej jest bielenie. Bieleniu poddaje się tkaniny, które będą użytkowane jako białe lub przeznaczone do barwienia lub drukowania na jasne odcienie kolorów. Bieleniu poddaje się głównie tkaniny bawełniane. W miarę potrzeby lub częściowo (łagodnie) bieli się len, tkaniny z włókien sztucznych celulozowych, jedwab naturalny. Tkanin wełnianych na ogół nie bieli się, z wyjątkiem tych, które są przeznaczone do barwienia na kolor biały lub kolory jasne. Na ogół nie bieli się także tkanin z włókien syntetycznych. Do bielenia stosuje się tzw. wybielacze chemiczne (substancje utleniające), które powodują wybielenie przebarwień tkaniny w wyniku ich utlenienia. Najczęściej wykorzystuje się substancje, które w wodnych roztworach wydzielają wolny chlor, działający utleniająco na włókna. Bardzo skutecznym czynnikiem wybielającym, coraz częściej stosowanym, jest wolny tlen uzyskiwany z rozkładu nadtlenków w procesie bielenia. W procesie bielenia wełny stosuje się dwutlenek siarki.
Stosowanie wybielaczy chemicznych prowadzi do częściowego osłabienia wytrzymałości włókien. Doboru środka wybielającego i intensywności jego oddziaływania dokonuje się w zależności od rodzaju włókna. Obecnie coraz częściej stosuje się tzw. rozjaśniacze lub wybielacze optyczne, które wnikając w tkaninę kompensują barwę kremową lub żółtą, pochodzącą z zanieczyszczeń i przebarwień, sprawiając wrażenie śnieżnej bieli tkaniny. Ich zaletą jest to, że nie osłabiają włókien. Wybielacze optyczne stosuje się najczęściej jako środek dodatkowy, oprócz wybielania chemicznego.
■ Zanieczyszczenia mechaniczne włókna surowego można usuwać, stosując różne metody, w zależności od rodzaju włókna, z którego została wykonana tkanina. W przypadku tkanin bawełnianych stosuje się opalanie tkaniny surowej nad płomieniem gazowym. Usuwa się w ten sposób wystające włókienka przędzy, powstałe przez zmechacenie przędzy podczas tkania. Czyszczenie tkanin wełnianych odbywa się przy użyciu słabego roztworu kwasu siarkowego(VI). Proces ten nosi nazwę karbonizacji. Kwas częściowo rozkłada pozostałości roślinne i pozwala je łatwo usunąć. Jedną z ważniejszych czynności w procesie wykończania wełny jest pranie. Woda użyta do prania wełny powinna być miękka, dzięki czemu wełna po praniu nie jest szorstka, lecz miła w dotyku. Usuwanie zanieczyszczeń i zabrudzeń tkanin bawełnianych polega na ich gotowaniu w roztworach alkalicznych. Proces ten nazywa się warzeniem.