Sploty zasadnicze
Do splotów zasadniczych zalicza się: splot płócienny, splot skośny (rządkowy) i splot atłasowy.
Splot płócienny (a), graficzne przedstawienie splotu płóciennego (b).
Splot płócienny jest splotem najprostszym oraz najdawniej i najczęściej stosowanym. Nitka wątku przebiega kolejno pod jedną i nad jedną nitką osnowy. Raport osnowowy i wątkowy dla splotu płóciennego wynosi Ro = Rw = 2, co oznacza, że powtarzającym się elementem splotu jest układ złożony z jednego pokrycia osnowowego i jednego pokrycia wątkowego zarówno w kierunku podłużnym (osnowy), jak i poprzecznym (wątku). Tak więc raport splotu tworzą dwie nitki osnowy i dwie nitki wątku.
Splot płócienny nadaje tkaninie pewną sztywność i gładką powierzchnię. Wygląd prawej i lewej strony tkaniny jest jednakowy. Splot ten stosuje się do wyrobu tkanin, których wytrzymałość na wyciąganie i wyszarpywanie nitek powinna być duża, np. przeznaczonych na bieliznę, odzież sportową.
Kierunek skrętu nitek tworzących osnowę i wątek może w znacznym stopniu zmienić zewnętrzny wygląd tkaniny. Jeżeli osnowa i wątek mają skręt o tym samym kierunku, to splot płócienny będzie bardziej wyrazisty, w porównaniu z tą samą tkaniną utworzoną z nitek osnowowych o przeciwnym skręcie niż wątek.
Rysunek. Splot płócienny utworzony z nitek: a) o tym samym kierunku skrętu, b) o różnym kierunku skrętu.
Promienie słoneczne, padając zgodnie z kierunkiem skrętu nitek, odbijają się od ich powierzchni powodując, że tkanina wydaje się jaśniejsza niż w przypadku, gdy kierunek promieni jest prostopadły do kierunku skrętu nitek. Efekt ten wykorzystuje się przy projektowaniu splotów, różnicując nitki osnowy i wątku ze względu na kierunek skrętu lub łącząc po kilka nitek osnowy i wątku o różnym skręcie.
Rysunek. Splot skośny (rządkowy).
■ Charakterystyczną cechą splotu skośnego jest powstawanie na powierzchni tkaniny skośnych rządków. Przy jednakowej gęstości wątku i osnowy rządki biegną pod kątem 45° do brzegu tkaniny. Do oznaczenia kierunku rządków przyjmuje się litery „S” i „Z”. W zasadniczym splocie skośnym konieczna jest więc linia skośna, składająca się z pojedynczych pokryć osnowowych lub wątkowych. Dzieje się tak, ponieważ nitka wątku przebiega stale nad kilkoma i pod jedną nitką osnowy, przy czym w każdym następnym przeplocie wątku sekwencja ta jest przesunięta o jedną nitkę osnowy względem poprzedniego. Raport osnowowy i wątkowy dla splotu skośnego może wynosić Ro = Rw = 4, może też być mniejszy lub większy. Prawa strona tkaniny o splocie skośnym ma inny wygląd niż lewa, ponieważ różni się kierunkiem rządków. Jako prawą stronę tkaniny uważa się tę, która ma gładszą powierzchnię.
Tkaniny o splocie skośnym są bardziej miękkie, elastyczne i porowate niż tkaniny o splocie płóciennym, wykonane z tych samych nitek. Wytrzymałość tkanin o splocie skośnym jest mniejsza niż w przypadku splotu płóciennego. Zależności te są tym bardziej zróżnicowane, im większy jest raport splotu skośnego.
■ Splot atlasowy jest najbardziej skomplikowany z klasy splotów zasadniczych. W splotach atłasowych, podobnie jak w splotach skośnych, wątek przebiega nad lub pod większą liczbą nitek osnowy. Liczba nitek w raporcie splotu wynosi co najmniej 5 (Ro = Rw = 5). Punkty przeplotu nitek osnowowych z wątkowymi nie tworzą, jak w przypadku splotu skośnego, ciągłych skośnych linii, lecz są rozproszone w określonym porządku na powierzchni tkaniny.
Rysunek. Splot atłasowy.
Punkty te są więc mało widoczne, stąd powierzchnia tkaniny sprawia wrażenie gładkiej i, w zależności od połysku nitek, bardziej lub mniej błyszczącej. Sploty atłasowe mogą różnić się raportem oraz rozmieszczeniem punktów przeplotów, które mogą tworzyć określone układy, np. prostokąt, romb, kwadrat (na rysunku kwadrat).
W splotach atłasowych, w miejscach przeplotu, wątek pokrywa osnowę, natomiast pozostała powierzchnia splotu jest pokryta nitkami osnowy. Lewa strona splotu atłasowego ma konstrukcję przeciwną, tzn. przeploty stanowią pokrycia osnowowe, natomiast pozostałą powierzchnię pokrywają luźno leżące nitki wątku. Lewa strona splotu atłasowego nosi nazwę splotu satynowego (rysunek).
Rysunek. Splot satynowy.
Sploty atłasowe i satynowe stosuje się przede wszystkim w tkaninach z nitek lśniących, tzn. z jedwabiu naturalnego, sztucznego i syntetycznego lub z bawełny merceryzowanej. W celu uzyskania trwałej i ładnej tkaniny o splocie atłasowym należy nadać dużą gęstość osnowie i wątkowi, przy czym jeśli prawą stronę tkaniny stanowi splot atłasowy, konieczna jest większa gęstość osnowy niż wątku, natomiast dla prawej strony o splocie satynowym odwrotnie.