Włókna naturalne roślinne
Włókna roślinne pochodzą z różnych części roślin. Dzieli się je na włókna nasienne, łodygowe, czyli łykowe, liściaste i owocowe. W przemyśle materiałów odzieżowych wykorzystuje się przede wszystkim włókna nasienne i niektóre łodygowe. Włókna nasienne to bawełna, kapok; do włókien łodygowych zalicza się len, konopie, jutę, ramię; przykładem włókien liściastych są manila i sizal, natomiast włóknem owocowym jest włókno kokosowe.
Głównym składnikiem włókien roślinnych jest celuloza, której właściwości decydują o właściwościach włókien. Włókna roślinne są bardzo odporne na działanie wody, dzięki czemu możliwe jest prowadzenie przebiegających na mokro procesów wykończalniczych oraz procesów prania wyrobów gotowych. Charakteryzują się także odpornością na działanie zimnych, rozcieńczonych kwasów oraz zasad. Są natomiast nieodporne na stężone kwasy, pod wpływem których następuje rozpad włókien.
Włókna roślinne wytrzymują ogrzewanie do temperatury ok. 165°C. Są odporne na działanie czynników atmosferycznych. Długotrwałe oddziaływanie wilgoci powoduje jednak proces gnilny włókien.
Bawełna
Włóknem odgrywającym największą rolę w przemyśle odzieżowym jest bawełna. Włókna bawełny są uzyskiwane z rośliny zwanej bawełnicą. Kwiat bawełnicy przypomina kwiat popularnej u nas malwy ogrodowej. Z kwiatów rozwijają się torebki nasienne, które po dojrzeniu pękają, po czym pojawiają się włókna bawełny jako puch otaczający nasiona. Bawełna była znana w Indiach już 2500 lat p.n.e. Uprawiano ją także w Egipcie, skąd została przeniesiona przez Arabów do Hiszpanii i Włoch. Bawełnica była znana również w Ameryce, jeszcze przed wyprawami Kolumba. W konsekwencji wynalezienia maszyny przędzalniczej i mechanicznego krosna tkackiego, w XIX w. można było zaobserwować szybki rozwój przemysłu bawełnianego w Europie oraz zakładanie plantacji bawełnicy w Ameryce Północnej. Obecnie, ze względu na dążenie do dużej wydajności, zbiór bawełny odbywa się mechanicznie, rzadziej ręcznie, co daje włókno bardziej czyste. Ze 100 kg zebranej bawełny otrzymuje się, po jej odziarnieniu i oczyszczeniu, 30-40 kg włókna nadającego się do przędzenia.
Budowa włókna bawełny zależy od stopnia dojrzałości. Włókno niedojrzałe, obserwowane pod mikroskopem, przypomina spłaszczoną tasiemkę, włókno dojrzałe natomiast jest podobne do skręconej tasiemki. Przekrój poprzeczny włókna bawełny przypomina kształtem fasolę. Bawełna może mieć połysk jedwabisty lub nie mieć połysku. Odcień kremowy świadczy o cienkości i wytrzymałości włókien bawełny. Rzadziej spotyka się odcień czerwony, szary lub brązowy.
Długość włókien bawełny może wahać się od 8 do 60 mm. Włókna długie stanowią najszlachetniejszy gatunek bawełny. Najbardziej rozpowszechnionymi są jednak gatunki dające średnią długość włókien. Włókno krótkie (8-18 mm) jest używane do produkcji waty, kołder, do wyrobu jedwabiu sztucznego, celuloidu, materiałów wybuchowych i innych.
Włókna bawełny są bardzo cienkie. Im włókno jest cieńsze, tym cieńszą nitkę, a więc bardziej wartościową, można z niego otrzymać. Z cienkich włókien bawełny można wyrabiać cienkie i mocne tkaniny o gładkiej powierzchni. Tkaniny z krótszych i grubszych włókien są mniej wytrzymałe.
Ze względu na pochodzenie, rozróżnia się następujące gatunki bawełny:
• bawełna północnoamerykańska, charakteryzująca się lekko kremową barwą, jedwabistym połyskiem oraz długimi włóknami (45 – 60 mm);
• bawełna południowoamerykańska, uprawiana w Brazylii, Kolumbii, Peru, Gujanie, oceniana jako surowiec dobry, o długości włókien 29-35 mm;
• bawełna egipska, charakteryzująca się najwyższą trwałością włókien, kremową barwą o silnym jedwabistym połysku oraz długich włóknach (ok. 54 mm);
• bawełna pakistańska (indyjska) jest surowcem gorszej jakości, jej włókna są krótkie (10-25 mm), niejednolite i zanieczyszczone;
• bawełna chińska, odpowiadająca jakościowo średnim gatunkom bawełny pakistańskiej, charakteryzuje się krótkimi włóknami (do 25 mm);
• bawełna z obszarów krajów Wspólnoty Niepodległych Państw, szybko dojrzewająca, charakteryzująca się dość długimi włóknami (ok. 31 mm).
Badając jakość bawełny bierze się pod uwagę długość włókien, barwę, delikatność, sprężystość i czystość oraz stopień dojrzałości. Do najszlachetniejszych gatunków zalicza się bawełnę północnoamerykańską i egipską oraz bawełnę uprawianą na obszarze krajów WNP.